Eerste exemplaar De top kijkt om overhandigd aan minister Hanke Bruins Slot
Wat was de truc van oud-minister Annemarie Jorritsma om de juiste Kamervragen te beantwoorden? Waarom trad Fred Teeven af terwijl dat niet hoefde? Waarom maakte Roel Bekker als Secretaris-Generaal van VWS een grote blunder met soepkippen? Wat zijn de grootste dilemma’s en belangrijkste lessen van twintig oud-bewindspersonen en topambtenaren? Openhartige antwoorden op deze vragen en nog veel meer vind je in het boek De top kijkt om. Op donderdag 7 juli werd het eerste exemplaar tijdens een feestelijke bijeenkomst overhandigd aan minister Hanke Bruins Slot (BZK).
In zijn welkomstwoord voorafgaand aan de uitreiking bedankte Marc Allessie (directeur Ambtenaar en Organisatie binnen BZK) de oud-ambtenaren en oud-bewindslieden voor hun open medewerking. Publicatie van het boek komt op een bijzonder moment, vond Allessie. Het vertrouwen in de overheid staat onder druk. Om dat vertrouwen te verbeteren, zijn lessen uit het verleden heel nuttig. Met de openhartig gedeelde ervaringen, positief en negatief, kunnen de huidige (top)ambtenaren en bewindslieden hun voordeel doen.
Naar de ministerraad
Bestuurskundigen Caspar van den Berg (Rijksuniversiteit Groningen) en Paul ’t Hart (Universiteit Utrecht) overhandigden vervolgens het boek aan minister Hanke Bruins Slot (BZK). In haar dankwoord legde de minister de verbinding tussen de geïnterviewde oudgedienden op de eerste rij van de zaal en het eveneens aanwezige aanstormend toptalent in de zaal: een groepje Rijkstrainees. ‘Over twintig, dertig jaar moeten jullie hier op de eerste rij zitten en jullie ervaringen delen. Ik ben heel blij met het boek en ik ga het tijdens het reces zeker lezen’, zei Bruins Slot. ‘Al die verzamelde kennis en ervaring is heel belangrijk en ook ik als beginnend minister heb nog veel te leren. Leren houdt nooit op en het is fijn om de kennis en ervaring van voorgangers te mogen gebruiken. Zo kun je een valkuil vermijden of iets nieuws proberen. Ook waardevol was het advies uit het boek om de impact van het topambtenaar of minister-zijn op je privéleven van tevoren te bespreken met je thuisfront. Want die impact is groot. Maar het gaat uiteindelijk om één ding: het juiste doen voor de inwoners van Nederland.’ Tot slot beloofde minister Bruins Slot het boek mee te nemen naar de ministerraad en het daar aan te prijzen, ‘want het is een heel lezenswaardig boek en ook mijn collega’s kunnen ervan leren.’
Overleven aan de top
Na de officiële overhandiging besprak hoogleraar bestuurskunde en mede-auteur van het boek Caspar van den Berg de tien ‘regels’ voor (over)leven aan de top, die eveneens in het boek terug te vinden zijn. Ook reflecteerde hij op het afnemen van de interviews, waarbij hij vaak verrassende en humoristische uitspraken hoorde.
In de aansluitende discussie met de zaal, geleid door adviseur communicatiebeleid van AZ Guido Rijnja, was ook veel aandacht voor de wrijving die kan ontstaan tussen bewindspersoon en topambtenaar. En de lastiger geworden relatie tussen politiek (Tweede Kamer) en ambtenaren sinds de zogeheten “oekaze van Kok”, die wat een aantal aanwezigen betreft overbodig is en afgeschaft moet worden. Tijdens de coronapandemie kwam overigens de gewoonte weer op gang dat ambtenaren in de kamer een toelichting komen geven, bijvoorbeeld tijdens de technische briefing door Jaap van Dissel van het RIVM.
Indrukwekkende verhalen
Initiator van het project is Johan Strieker, programmamanager Kennis van de Overheid bij BZK. ‘Kennis van de overheid houdt ook in dat we ons institutioneel geheugen op orde hebben’, stelt Johan. ‘Een van de manieren waarop we daar invulling aan geven is dit boek. “De top kijkt om” is ontstaan uit een gesprek met Roel Bekker (oud-SG VWS en BZK). Hij wees mij op de Britse traditie Ministers Reflect, waarin ministers worden bevraagd op hun ervaringen en uitdagingen. Naar analogie daarvan houden we nu jaarlijks zo’n tien interviews met voormalige bewindslieden en topambtenaren. Indrukwekkende verhalen, waarvan hun opvolgers en andere ambtenaren veel kunnen leren. Zelf vond ik de tip van Jorritsma over de Kamervragen handig, maar ik heb me ook verbaasd over het gebrek aan teamgeest op het moment dat een van de teamleden in zwaar weer komt. Ik raad het boek aan, het bevat de gestolde ervaring van mensen die met de meest uiteenlopende dilemma’s zijn geconfronteerd, én openhartig vertellen over hoe ze daarmee omgingen.’
Over het boek
In het project De top kijkt om worden oud-ministers en oud-topambtenaren bevraagd over hun ervaringen. Vooral over zaken die je doorgaans niet terugleest in de departementale archieven. Hun herinneringen zijn bedoeld om vast te leggen, te delen en te benutten. Wat moeten hun opvolgers doen en laten om zo effectief mogelijk te zijn? Vanaf nu verschijnen elk jaar tien nieuwe interviews. De eerste twintig interviews vind je op www.detopkijktom.nl
