Inspiratiesessie visie op publiek leiderschap: Publiek leiderschap rijksbreed op de kaart voor een beter bestuur

Op 17 oktober 2024 kwamen zo’n honderd MD- en HR-experts uit de Rijksoverheid bijeen om inspiratie op te doen over deze onderwerpen. De dag werd georganiseerd door de directoraten-generaal Algemene Bestuursdienst en Digitalisering en Overheidsorganisatie (DGABD en DGDOO).

Alex Maas, (wnd.) plaatsvervangend DG ABD, beet het spits af met een uitleg over de rijksbrede visie op publiek leiderschap (VOPL) en het belang daarvan voor de gehele Rijksoverheid. Maas is één van de sponsoren op het thema ‘Leiderschap’ binnen de interdepartementale commissie voor organisatie- en personeelsbeleid (de ICOP), samen met Nicoline Coorens vanuit Rijkswaterstaat.

Maas: ‘Leiderschap is begin dit jaar door de ICOP aangemerkt als een van de rijksbrede prioritaire thema’s. In het belang van goed bestuur en een sterke rechtstaat moeten we door de hele overheid heen werken aan (publiek) leiderschap: van trainee tot aanstormend talent en van manager, afdelingshoofd, directeur tot SG. Daarbij is het van belang de verbinding te leggen tussen uitvoering, beleid en toezicht en andere overheden en in te zetten op belangrijke thema’s als burgerperspectief, rechtsstatelijkheid, uitvoering en belang van diversiteit. De visie op publiek leiderschap is daarbij zeer behulpzaam.´

Wetenschap

Professor Ben Kuijpers van het Leiden Leadership Centre van de Universiteit Leiden nam de zaal vervolgens vanuit wetenschappelijk oogpunt mee in het belang van het hebben van een leiderschapsvisie. Kuipers definieert publiek leiderschap als ‘het proces van beïnvloeden, stimuleren en faciliteren van anderen vanuit een gezamenlijke bedoeling om maatschappelijke doelen te kunnen behalen’. Kuijpers: ‘Wij moeten goed begrijpen waarom maatschappelijke veranderingen zo complex zijn en waarom alle verschillende actoren die er mee te maken hebben onderdeel moeten zijn van het meewerken aan een oplossing.’ En met ‘wij’ bedoelt hij niet alleen bestuurskundigen, ambtenaren en politici, maar ook de rest van Nederland.

VOPL in de praktijk

Vervolgens kregen de deelnemers de gelegenheid om twee deelsessies te volgen uit een aanbod van in totaal vijf deelsessies. DGABD verzorgde twee sessies. Eén over de toegevoegde waarde van de VOPL als basis voor het werving- en selectiebeleid. En één over de visie als blauwdruk voor het leren en ontwikkelen van topambtenaren die leidinggeven bij de Rijksoverheid.

Collega’s van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) verzorgden een sessie over de beweging op leiderschap bij BZK. Dit departement had daarbij ook rekening te houden met de interne Ontwikkelkoers. Met 35 collega’s – leidinggevenden en medewerkers – ontwierpen ze een visie die ze zich eigen konden maken. Het leiderschapsprofiel dat hieruit voortkwam, geldt voor alle medewerkers. 
De MD-experts van de Douane deelden onder meer hoe de VOPL in combinatie met de kernwaarden van de organisatie is gebruikt om een eigen MD-kompas te ontwikkelen, waarvoor momenteel de eerste stappen worden genomen dit te implementeren.

Ook Defensie heeft een organisatiebrede blik op leiderschap, bleek uit de workshop georganiseerd door een collega van dit ministerie. Vanuit het Expertisecentrum Leiderschap halen programmamanagers hier de behoeften op het gebied van leiderschapsontwikkeling actief op. Daarbij krijgt ook teameffectiviteit veel aandacht. Het expertisecentrum van Defensie zoekt in strategische overleggen daarnaast steeds meer de samenwerking op met de Marine, Landmacht en Marechaussee.

Meten en bijsturen

Christina van Wagensveld en Sonja Hamhuis van DGABD sloten de dag plenair af met een uitleg over hoe je leiderschapsgedrag meetbaar maakt en de toegevoegde waarde daarvan. Hamhuis: ‘DGABD deed hiervoor een pilot met het ontwikkelprogramma Leidinggeven aan Integriteit. Met behulp van een impactmap hebben we het gewenste leiderschapsgedrag meetbaar gemaakt en kregen we zicht op de impact van onze leeractiviteit op het werkgedrag en de competenties van de deelnemers. Dat is ontzettend waardevol.’

Maas: ‘Ik kijk met veel plezier terug op een ontzettend inspirerende dag. Het is mooi om te zien hoe zoveel collega’s bezig zijn leiderschap verder te ontwikkelen bij de rijksoverheid en hoe de VOPL daarbij inspiratie en handvatten biedt. Ik hoop dat zij elkaar in het vervolg ook beter weten te vinden.’´